Lá đổ muôn chiều

Bến Tre xứ dừa, dừa mọc trên đồng, ven ruộng, đường đi, dưới sông cũng dừa - dừa nước. Cá cư trú nơi nách lá dừa nước, mà dân Bến Tre gọi là "bộp dừa" là cá bống dừa.
Cá bống dừa tập trung nhiều ở Bến Tre, vài địa phương ở Tiền Giang cũng có nhiều loài cá này. Điều đáng buồn là loài cá đặc trưng Bến Tre như vậy lại không ai đăng kí thương hiệu, nuôi tập trung và phân phối khắp Việt Nam, khi có thương hiệu "Cá bống dừa Bến Tre" rồi thì việc nhân rộng mô hình nuôi trồng, xuất khẩu là điều tất yếu.
Cá bống dừa là loài cá tự nhiên, thịt mềm, ngọt lành nếu như không nói là ăn nên thuốc. Bắt cá bống dừa có nhiều cách. Tát ao, câu, đặt lọp... đó là những cách thông thường giống như đánh bắt những loài cá khác. Đặc biệt một điều là cá bống dừa không đánh bắt bằng kiểu chài lưới, vì đặc điểm cá bống là dừa sống trong hang, ẩn nấp trong khe, trong hốc, không sống nơi nước thoáng, nhưng nơi cư trú yêu thích nhất của cá là nách lá dừa nước, cá bống sống trong nách lá dừa nước, nách bộp dừa nên có tên là cá bống dừa.
Bài viết này giới thiệu một cách bắt cá bống dừa riêng biệt của người Bến Tre, đó là bắt cá ngày mười bốn rằm- hăm chím ba mươi.
Đặc điểm giao phối của cá bống dừa là thời điểm trăng rằm và cuối tháng Âm lịch không trăng, vào những ngày ấy cá bống dừa từng cặp xây tổ ấm nơi nách lá dừa nước. Mà dừa nước ở sông rạch Bến Tre là vô số kể. Tầm sáu đến tám giờ sáng là lúc nước ròng, nước rút để lại những bụi dừa nước mà nách lá chứa đầy nước và quan trọng là trong đó có đôi cá đang thể hiện cái thiên chức tự nhiên.
Cách bắt này rất khác biệt, nhưng bài viết muốn giới thiệu với bạn đọc kiểu đánh bắt không giống ai này. Tầm sáu giờ sáng, nước ròng, chị em phụ nữ với trẻ con chuẩn bị một cái que cỡ ngón tay, dài chừng sáu tấc thêm một cái rổ xúc, thế là kéo nhau cả đoàn cả lũ đi bắt cá. Bắt cá kiểu này xưa giờ chỉ có phụ nữ và trẻ em đi bắt, nam thanh niên ít có tham gia, có lẽ vì chút lòng trắc ẩn (?)
Sau khi tập trung đủ quân số, mọi người bắt đầu hành quân xuống xẻo, xuống rạch. Đi đến từng nách lá dừa nước, vỗ tay vào bộp dừa, nếu thấy trong nách lá nổi bùn thì y như rằng có hai anh chị bống dừa đang xây ổ, lúc đó chỉ việc thọc cái que vào, cá hoảng sợ nhảy ra và nằm gọn trong cái rổ xúc chờ sẵn. Công việc cứ thế lặp đi lặp lại cho đến khi nước lớn. mọi người kéo nhau lên bờ ra về, sản phẩm thu được là những anh chị bống dừa đang kì sung sức, có người sẵn nước cạn mò bắt thêm cá kèo, đẻn, lịch...
Cách bắt cá" mắc cặp" này rất vui, nhưng nghĩ lại cũng ác, ai đời người ta đang xây tổ ấm mà lại đi bắt về làm thịt. Bài viết này không đề cập về giá trị nhân văn, mà chỉ muốn giới thiệu một cách đánh bắt cá đặc trưng riêng biệt của người Bến Tre sông nước.

Bến Tre, 17/12/2011.